Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni – podróż do serca świętokrzyskiej tradycji

W centrum województwa świętokrzyskiego, w miejscowości Tokarnia, znajduje się miejsce, które pozwala przenieść się w czasie – do epoki, w której życie płynęło wolniej, ludzie żyli w zgodzie z naturą, a świat wypełniał się zapachem świeżego chleba, stukotem warsztatów i prostą, codzienną mądrością ludową. Muzeum Wsi Kieleckiej, a dokładniej jego główna część – Park Etnograficzny w Tokarni – to nie tylko skansen. To żywa opowieść o kulturze regionu, jego architekturze, duchowości i pracy.

65 hektarów historii – sektor po sektorze

Park Etnograficzny powstał w 1976 roku, a udostępniony został rok później. Dziś zajmuje 65 hektarów, na których zgromadzono ponad 80 zabytkowych obiektów z różnych części Kielecczyzny. Skansen podzielono na sześć sektorów: małomiasteczkowy, świętokrzyski, wyżynny, lessowy, nadwiślański oraz dworsko-folwarczny. Każdy z nich pokazuje inne oblicze życia wsi: od architektury i codziennych zajęć po rzemiosło, religijność i lokalną samowystarczalność.

Rynek małomiasteczkowy – serce dawnej społeczności

W sektorze małomiasteczkowym odwzorowano rynek niewielkiego miasteczka z przełomu XIX i XX wieku. Drewniane budynki rozmieszczone wokół placu to między innymi: dom organisty, sklep bławatny, zakład fotograficzny, dom z Wąchocka – należący niegdyś do miejscowego rzemieślnika, a także świetnie odtworzona aptekarnia z oryginalnymi meblami i naczyniami aptecznymi.

W centrum stoi drewniana remiza strażacka, symbol gotowości społecznej i wspólnego działania. To właśnie w tym miejscu często odbywają się imprezy folklorystyczne i jarmarki – tło historyczne dla wydarzeń tętniących życiem.

Kościół z Rogowa i dzwonnica z Kazimierzy Wielkiej – sakralna przestrzeń

Tuż obok rynku znajduje się wyjątkowy zabytek sakralny – kościół pw. Matki Boskiej Pocieszenia z Rogowa nad Wisłą, wzniesiony w 1763 roku. Świątynia, zbudowana z modrzewia, zachowała barokowe polichromie, ołtarz z XVIII wieku, strop z malowidłem przedstawiającym Archanioła Michała walczącego z szatanem oraz słynny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem.

Towarzyszy mu dzwonnica z Kazimierzy Wielkiej, pochodząca z przełomu XIX i XX wieku – konstrukcja prosta, ale monumentalna. Dzwonnica niegdyś stała przy kościele parafialnym i służyła jako punkt zwołania wiernych. Jej obecność w Tokarni wzmacnia sakralny charakter tego miejsca.

Szkoła z Woli Szczygiełkowej – edukacja z kredą i piórem

W sektorze świętokrzyskim natkniemy się na szkołę powszechną z Woli Szczygiełkowej z lat 30. XX wieku. Budynek mieści jednocześnie izbę lekcyjną i mieszkanie nauczycielki. Wnętrze urządzone jest z wielką dbałością: ławki z otworami na kałamarze, portret Marszałka Piłsudskiego nad tablicą, skrzynie z pomocami naukowymi. Miejsce to doskonale ukazuje, jak wyglądała nauka i wychowanie dzieci wiejskich sto lat temu.

Wiatraki – trzy oblicza wietrznej technologii

Muzeum prezentuje aż trzy różne wiatraki, z których każdy reprezentuje odmienną konstrukcję:

Wiatrak „holender” z Grzymałkowa (1931) – ośmioboczny, wieżowy młyn z ruchomą czapą. To jedyny zachowany obiekt tego typu w regionie.
Paltrak z Grzmucina (1921) – wiatrak rolkowy, którego cała konstrukcja poruszała się po okrągłym torze. Unikat w skali kraju, rzadko spotykany nawet w innych skansenach.
Koźlak z Dębna (1880) – klasyczny wiatrak słupowy, obracany w kierunku wiatru za pomocą długiego dyszla. Posiada kompletny mechanizm napędowy.

Wiatraki nie tylko pokazują dawną technikę młynarską, ale też stanowią efektowny element krajobrazu muzealnego.

Dwór, folwark i dwa spichlerze

W sektorze dworsko-folwarcznym znajduje się dwór z Suchedniowa (1812), zaaranżowany z pokojami mieszkalnymi, salonem i gabinetem ziemianina. Obok stoi monumentalny spichlerz z Złotej (1719), a także stodoła, masztalnia i kolekcja dawnych powozów.

Warto zwrócić też uwagę na spichlerz z Rogowa, który przez wiele lat służył do przechowywania zboża. Dziś pełni funkcję wystawienniczą, a jego masywna sylwetka i starannie zachowana konstrukcja doskonale ilustrują dawną gospodarkę rolną i magazynowanie plonów.

Warsztaty rzemieślnicze i chaty – codzienność minionej epoki

Rozsiane po terenie muzeum warsztaty rzemieślnicze – szewca, kowala, garncarza, plecionkarza, stolarza – to miejsca, w których można poznać techniki rękodzielnicze sprzed dziesięcioleci. Towarzyszą im wiejskie zagrody mieszkalne, chałupy kryte słomą, z piecami kaflowymi, łóżkami z siennikami, sprzętami rolniczymi i narzędziami dnia codziennego. Można tu dosłownie poczuć atmosferę dawnej wsi – zapach drewna, chłód grubych ścian i ciszę, jakiej próżno szukać w dzisiejszym świecie.

Warsztaty tworzenia lalek i spotkania z Babcią Różą

Dla zwiedzających, zarówno dzieci, jak i dorosłych, ogromną atrakcją są zajęcia edukacyjne. Na szczególne wyróżnienie zasługują:

Warsztaty tworzenia lalek szmaciankowych – bez plastiku, bez gotowych wzorów. Każda lalka to autorskie dzieło uczestnika, powstające z kawałków materiału, nici i odrobiny wyobraźni.

Jednym z najbardziej wyjątkowych doświadczeń w Tokarni są spotkania z Babcią Różą – postacią, która zyskała niemal status legendy wśród odwiedzających. Babcia Róża, czyli pani Róża z pobliskiej wsi, to starsza kobieta z ogromną wiedzą o dawnym życiu na świętokrzyskiej wsi. Prowadzi warsztaty, podczas których nie tylko pokazuje, zrobić ciekawe rzeczy, ale przede wszystkim opowiada – barwnie, z humorem, z dbałością o szczegóły.

Jej warsztaty to nie suchy wykład, ale żywe, pełne emocji opowieści o dawnych zwyczajach, przesądach, świętach i codziennych obowiązkach. Dzieci słuchają jej z otwartymi ustami, a dorośli z nostalgią odnajdują w jej słowach wspomnienia z dzieciństwa i opowieści własnych babć.

Podsumowanie – skansen, który żyje

Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni to nie tylko zbiór historycznych budowli, ale prawdziwa podróż do innego świata, w którym każdy budynek, narzędzie i warsztat opowiadają swoją historię. Skansen ten tętni życiem – dzięki warsztatom, aktywności zwiedzających i spotkaniom z pasjonatami tradycji.

Dla rodzin, edukatorów, fotografów i miłośników kultury ludowej Tokarnia to miejsce, do którego chce się wracać. Z każdą wizytą odkryjesz coś nowego – może przemienisz się w garncarza, młynarza, ucznia ze szkolnej ławki, albo po prostu pozwolisz duszy odpocząć.